Dzieci, ze względu na swoją wrażliwość i zależność od dorosłych są szczególnie narażone na różnorodne zagrożenia. Rozpoznanie ich w porę pozwala na podjęcie działań, które mogą uchronić dziecko przed długotrwałymi negatywnymi konsekwencjami. Poniżej przedstawiamy przegląd przykładowych zagrożeń w życiu dziecka oraz wskazówki, jak je rozpoznać i im zapobiegać.
Przemoc fizyczna i psychiczna
celowe działanie ze strony innych, powodujące krzywdę dziecka.
Znaki ostrzegawcze:
- siniaki niewiadomego pochodzenia, zadrapania, otarcia skóry
- lęk przed dorosłymi, unikanie kontaktu wzrokowego, wycofanie społeczne
- nagłe zmiany w zachowaniu – agresja, smutek, apatia
- trudności w szkole, spadek wyników w nauce.
Działania:
- regularnie rozmawiaj z dzieckiem, zapewniając mu poczucie bezpieczeństwa i gwarantując gotowość do pomocy
- zwracaj uwagę na zachowanie i wygląd dziecka
- w razie podejrzenia przemocy skontaktuj się z pedagogiem czy psychologiem szkolnym.
Zaniedbanie
brak odpowiedniego zaspokojenia podstawowych potrzeb dziecka – emocjonalnych, fizycznych, zdrowotnych czy edukacyjnych.
Znaki ostrzegawcze:
- niedostateczna higiena, brudne ubrania, proszenie innych o jedzenie
- nieleczone choroby
- wyraźne opóźnienia w rozwoju fizycznym, emocjonalnym czy społecznym
- brak zaangażowania rodziców w życie dziecka, np. brak zainteresowania szkołą, nieobecność podczas wywiadówek.
Działania:
- jeśli zauważysz zaniedbanie, zgłoś to odpowiednim służbom, np. opiece społecznej.
Cyberzagrożenia
dzieci coraz więcej czasu spędzają w internecie, co naraża je na cyberprzemoc, dostęp do nieodpowiednich treści, uzależnienia od technologii czy kontakt z niebezpiecznymi osobami.
Znaki ostrzegawcze:
- spędzanie przed ekranem czasu przerw
- zmiana nastroju po korzystaniu z internetu – smutek, złość, lęk
- tajemniczość w korzystaniu z urządzeń – szybkie zamykanie aplikacji, ukrywanie ekranu
- otrzymywanie prezentów lub pieniędzy od nieznanych osób.
Działania:
- wskaż rodzicom na potrzebę monitorowania aktywność dziecka w internecie i rozmawiania o zagrożeniach online czy też zainstalowanie oprogramowania ochronnego, np. blokujące nieodpowiednie treści
- zorganizuj zajęcia dotyczące zasad bezpieczeństwa w sieci, takich jak np. nieudostępnianie danych osobowych
- obserwuj zachowania uczniów z telefonem w ręce podczas przerw.
Presja rówieśnicza i bullying
presja rówieśnicza to sytuacja w której dziecko czuje się zmuszane do określonych działań, aby zyskać akceptację grupy. Bullying, czyli nękanie, obejmuje prześladowanie fizyczne, słowne lub emocjonalne.
Znaki ostrzegawcze:
- opuszczanie szkoły i sygnalizowanie niechęci do uczęszczania do niej
- utrata zainteresowania ulubionymi zajęciami lub relacjami
- skarżenie się dziecka na utratę czy zniszczenie jego przedmiotów.
Działania:
- rozmawiaj z uczniami o relacjach z rówieśnikami
- obserwuj czy występują sygnały mogące wskazywać na nękanie
- w razie potrzeby interweniuj, kontaktując się z pedagogiem szkolnym i/czy rodzicami.
Nadużycia substancji psychoaktywnych
w wieku szkolnym dzieci mogą rozpocząć eksperymentowanie z substancjami psychoaktywnymi, takimi jak alkohol, papierosy czy narkotyki, szczególnie pod wpływem rówieśników lub w wyniku problemów emocjonalnych.
Znaki ostrzegawcze:
- nietypowe zachowanie – ospałość, nadpobudliwość, zmiana nastroju
- zapach dymu papierosowego, alkoholu lub innych substancji
- zaniedbywanie obowiązków szkolnych, kłamanie
- wyraźne problemy z koncentracją i pamięcią
Działania:
- rozmawiaj otwarcie z uczniami o konsekwencjach używania substancji psychoaktywnych
- poinformuj o dostępnych miejscach pomocy i wyjaśnij, gdzie uczniowie mogą szukać wsparcia, jeśli spotkają się z problemami związanymi z substancjami psychoaktywnymi
- daj uczniom znać, że mogą zwrócić się do Ciebie z pytaniami lub problemami.
- w przypadku podejrzenia problemu szukaj wsparcia u specjalistów, np. terapeuty uzależnień
- w przypadku działań interwencyjnych (np. w sytuacji, gdy uczeń jest pod wpływem alkoholu) jesteś zobowiązany do powiadomienia rodziców o zaistniałej sytuacji, a w toku rozmowy możesz zaproponować rodzicom skierowanie dziecka do objęcia go programem terapeutycznym
- więcej na ten prowadzenia interwencji znajdziesz w kolejnym naszym artykule (śledź zakładkę "wiedza").
Podsumowanie
Rozpoznawanie zagrożeń w życiu ucznia wymaga uwagi, zaangażowania i empatii. Kluczowym elementem jest budowanie bliskiej relacji z dzieckiem i obserwowanie jego zachowań. Wczesna reakcja na niepokojące sygnały może zapobiec poważnym problemom i zapewnić dziecku bezpieczeństwo oraz warunki do zdrowego rozwoju. Pamiętaj, że dziecko potrzebuje Twojego wsparcia – to fundament relacji nauczyciel-uczeń.
Sprawdź ofertę szkoleń dla nauczycieli z tematów takich jak np.: przemoc wobec dziecka w domu i w szkole, budowanie relacji w klasie, profilaktyka uzależnień w szkole, konflikt i mediacje czy interwencja profilaktyczna w szkole - programy zobacz tutaj.